IKONY i ŚLADY. Nasz Olsztyn

wernisaż: 27 marca (czwartek), godz. 18.00

27 marca – 4 maja, sala główna

 

Kuratorzy wystawy: Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Marek Barański

Honorowy Patronat Prezydenta Olsztyna

 

Jak opowiedzieć o swoim mieście, w miarę obiektywnie, by punktem wyjścia nie było jedynie osobiste przeżywanie? Kuratorzy wystawy - których rodzice, jak większości mieszkańców, przybyli tu z różnych stron po 1945 roku – przedstawiając rodzinne miasto próbują odnaleźć w nim swoją tożsamość i ciągłość historii. Olsztyn ma swoją magię, położony na wzgórzach, w otoczeniu starych lasów, z kilkunastoma jeziorami, ikonami średniowiecznej architektury (zamek i katedra), starówką spaloną i odbudowaną ciekawie w latach 50. i 60. ubiegłego wieku. Przede wszystkim jednak w pejzaż tego miasta wpisali się niezwykli ludzie i zdarzenia. Mieszkali tu Mikołaj Kopernik i Erich Mendelsohn, lądowały sterowce, a wizerunek jednego z nich można znaleźć na ratuszu wzniesionym podczas I wojny światowej. Na ścianie jednego z mieszkań swój wiersz napisał Miron Białoszewski, do rodziców i brata przyjeżdżał Tadeusz Borowski, a w jednej z pracowni grał na gitarze i śpiewał swoje pieśni Edward Stachura. Tu też powstały sceny do kultowego serialu „Stawka większa niż życie", a na stadionie leśnym ustanowił rekord świata w trójskoku Józef Szmidt. Urodzili się artyści, których znaczenie wybiega często poza miasto, artyści, w których dorobku można znaleźć wątki olsztyńskie. Autorzy wystawy te najważniejsze ikony i ślady, postaci i zdarzenia próbują odnaleźć, ale najbliższe im są czasy najnowsze – nasz Olsztyn. Na wystawie zostanie zaprezentowane malarstwo, rzeźba, grafika, plakat, filmy, fotografie, dokumenty./ MJG, MLB /

Wystawa nie jest opowieścią o Olsztynie, z której widz dowie się o najważniejszych faktach historycznych i wydarzeniach z 661 lat życia miasta. Nie takie było zamierzenie kuratorów, to luźna narracja, autorska wizja miasta, w którym przyszło im wzrastać, dokąd wracają po dalekich i bliskich podróżach, które starają się zrozumieć i którego najnowsze dzieje są im najbliższe.

Historia miasta została zaznaczona szkicowo, najważniejszymi „Ikonami i Śladami". Najsłynniejsi mieszkańcy – Mikołaj Kopernik, pięknym cytatem z jego najważniejszego dzieła napisanym alfabetem zaczerpniętym z rękopisów astronoma; Erich Mendelsohn - plakatem jego projektu promującym Olsztyn, Miasto – Ogród. Pierwszy, znany artysta malarz, urodzony w Olsztynie, Antoni Blank (XVIII/XIX) zaprezentowany został kameralnym portretem Zofii Załuskiej, a pierwsza, znana olsztyńska malarka Frieda Strohmberg pięknym widokiem wnętrza saloniku zapewne z mieszkania jednej z olsztyńskich kamienic. Olsztyn przedwojenny to także fotografie z „Atlantydy Północy" ze zbiorów Prowincjonalnego Konserwatora Zabytków z Königsberga, czy powiększona pocztówka z niezwykłego wydarzenia: dwa olbrzymie sterowce nad miastem, obserwowane przez tłumy Olsztynian. Jest też niezwykły ślad - znalezione po wojnie na strychu archiwalne zdjęcia zwykłych mieszkańców, pochodzące z jednego z licznych, przedwojennych zakładów fotograficznych.

Olsztyn po 1945 roku, to pierwsze widoki, rysunki, fotografie gruzów Starego Miasta po zniszczeniach Armii Czerwonej i szybka odbudowa, rozwój i nowe życie miasta. Wśród pierwszych powojennych mieszkańców była Teofila Borowska, matka wielkiego pisarza Tadeusza Borowskiego, tu się odnaleźli, tu przyjeżdżał Borowski, została jego maszyna do pisania z ostatnią białą, niezapisaną kartką, portret darowany przez pisarzy niemieckich.

Niezwykłą - pokazaną na wystawie – pamiątkę po swojej bytności w Olsztynie, w 1958 roku, pozostawił poeta Miron Białoszewski; wiersz napisany na ścianie mieszkania Klemensa Oleksika. Jedna z wielkich, propagandowych inwestycji to budowa i odsłonięcie w 1954 roku, ogromnego pomnika według projektu Ksawerego Dunikowskiego najpierw „Wdzięczności Armii Czerwonej", teraz Wyzwolenia Ziemi Warmińskiej i Mazurskiej. Doniosłym wydarzeniem było ustanowienie rekordu świata w trójskoku przez Józefa Schmidta, w 1960 roku, prezentowane jest nagranie tego legendarnego trójskoku i znakomita fotografia Wacława Kapusty z czasów świetności Stadionu Leśnego. Są też zdjęcia olsztyńskich tramwajów autorstwa Jerzego Walugi. Lata sześćdziesiąte to również wizyty w Olsztynie Zbigniewa Cybulskiego, fotografowanego na plaży miejskiej, czy w drodze do słynnej restauracji „Pod Żaglami".

Następne dziesięciolecia to twórczość artystów, dla których Olsztyn był inspiracją, to m.in. Julian Dadlez, Jan Ilkiewicz, Hieronim Skurpski, Henryk Mączkowski, Krystyna Chromy, Andrzej Samulowski, Maria Delikat, Balbina Świtycz-Widacka. Wydarzeniem zmieniający miasto była budowa Olsztyńskich Zakładów Opon Samochodowych, obecnie największej w Polsce fabryki Michelin, oddanej do użytku w 1967 roku, budowie tej przyglądali się też olsztyńscy artyści, Sylwin Mydlak i Mirosław Smerek, prezentowane są ich prace na papierze pokazujące budowę fabryki.

Lata sześćdziesiąte również zdjęcia, które realizowano w Olsztynie i najbliższych okolicach scen do kultowego serialu „Stawka większa niż życie", o sile tego wydarzenia świadczą tłumy widoczne na planie powstawania serialu. Lata następne to świetne, nagradzane plakaty m.in. Bożeny Jankowskiej, Lata następne to świetne, nagradzane plakaty m.in. Bożeny Jankowskiej, czy nagrodzony na prestiżowych festiwalach animowany film Krzysztofa Janickiego „Homo", aktorzy związani z Teatrem Stefana Jaracza, czy też wywodzący się z Olsztyna, grający w najważniejszych polskich filmach.

Czasy najnowsze to zarejestrowana przez fotoreportera Gazety Olsztyńskiej radość z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej (1 maja 2004), czy nostalgiczny film o olsztyńskich kinach Niezależnej Grupy Filmowej CZAINIK. To przede wszystkim jednak twórczość artystów urodzonych w Olsztynie, a sławą wybiegających daleko poza, takich jak; wybitny fotograf Mariusz Hermanowicz (prezentowany jest jego cykl fotografii z powrotu do Olsztyna „10 lat"), znakomity plakacista i grafik Lech Majewski, czy artystka wizualna Elżbieta Jabłońska. Wystawę dopełniają dźwięki miasta uzyskane z archiwalnych nagrań Radia Olsztyn.

Wydarzenia, postaci, mieszkańcy, ale największą wartością naszego miasta jest jego zachwycająca przyroda, nadany już w akcie lokacyjnym wielki Las Miejski, jeziora, rzeki, Łyna i Wadąg, to coś, co sprawia, że mieszka się tu dobrze. Dlatego wystawę otwiera wiosenny fotogram Ryszarda Czerwińskiego przedstawiający samo centrum Olsztyna, ludzi siedzących na trawie, wśród drzew, rzekę z kąpiącym się rudym psem, a w tle monumentalne, ceglane wiadukty kolejowe. / Małgorzata Jackiewicz-Garniec /

Podziękowania za udostępnienie zbiorów dla:
Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie
Instytutu Pamięci Narodowej, Delegatury w Olsztynie
Radia Olsztyn, Gazety Olsztyńskiej.
Kolekcji prywatnych: Rafała Bętkowskiego, Tadeusza Burniewicza, Miłosza Hermanowicza, Elżbiety Piechockiej, Magdaleny Samulowskiej, Jakuba Smerka, Wacława Sobaszka, Tomasza Śrutkowskiego.